FOWE  -  De Earn

Septimber 2010

Taljochting op:Slauerhoff

Eins is dit net in goeie titel. Want it giet oer twa keunstners, Slauerhoff én van Gogh, dy’t elkoar nea moete ha. Slauerhoff waard berne, acht jier nei dat Van Gogh ferstoarn wie. Mar krekt dêrom tocht ik: stel dat dy twa mannen elkoar no ris troffen hienen, yn Frankryk of yn Portugal? Of wêr ek mar. Soenen se dan tegearre piip

smokend in bank útsocht ha? Soe van Gogh syn skilderijen oan Slauerhoff sjen litten ha en Slauerhoff syn gedichten oan van Gogh?

Of soenen se beide nei de stjerren boppe harren sjoen ha?

De himel boppe Súdfrankryk, de himel boppe de Atlantyske Oseaan?

Op in útstalling seach ik dat ferneamde skilderij fan van Gogh. It hie Don McClean fjirtich jier earder yn New York al ynspirearre ta it liet: ‘Vincent, starry starry night”. Foar van Gogh wie it mear as inkeld ljocht fan miljoenen ljochtjierren fier. Yn ien fan syn brieven skreau er oan syn broer: "Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende stippen in de lucht niet net zo makkelijk te bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Net zoals we de trein naar Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om naar de sterren te reizen." Mar ek foar de seeman Slauerhoff sille stjerren net sûnder betsjutting west ha.

Yn ien fan syn gedichten (Zeekoorts) skreau er:

Ik moet weer op zee gaan, een goed schip en in 't verschiet

Een ster om op aan te sturen, anders verlang ik niet.

 It gedicht einiget mei in bekentenis, dy’t jin oan de heroyk fan Nietzsche tinke lit:  

Ik ben een gedoemde zwerver, waar moet ik anders heen ?

Maar gelaten door de wind gaan, weg uit de stad van steen.

Geen vrouw, geen haard verwacht mij. Ik blijf ook liever zonder.

'k Heb genoeg aan een pijp op wacht, en een glas in 't vooronder.

Mar o wûnder, yn de tritiger jierren, sa lies ik, bedarre de swerver dochs oan wâl.

En wurke en wenne in heal jier lang as dokter yn in praktyk yn Beetstersweach.

Ik koe it hûs sa wer yn ’t sin krije: ik wie der as middelbere skoallejonge alle dagen twa kear del fytst. It stie yn in rige fan grutte hearehuzen, mar wie fan letter datum. It seach der, sa heucht my noch, toar út mei dy konifearen der om hinne en dat reiden tek der op.  Mar dêr hie ik dus, as ik fjirtich jier earder berne wie, in glimp fan Slauerhoff opheine kinnen. Yn ‘e tún op in stoel. Ek de dichter J.C. Bloem wie fernuvere: Hy skreau:

Die 'k aan een gier geklemd dacht zwevend over de Andes

Of snaren tokklend aan de langoureuze Taag,

Flaneerend te Parijs of zwervend in de Landes,

Is nu, god betert, arts in 't Friesche Beetsterzwaag.

En doe besocht ik it spoar wer werom te finen: hoe fier wie it fytsen fan de Sweach nei Jorwert?

Nei de mânske pastorije, dy’t Slauerhoff al yn Pastorale beskreaun hie en letter yn it gedicht:

Na Jaren

Alles heb ik teruggevonden,
Bekoorlijk verwaarloosd als ’t vroeger was:
Het groene pad begroeid met spichtig gras,
De zonnebloemen, die toen lager stonden;

Het stille van den hof en het grijsblonde
Van de zon laatglanzend door beslagen glas.
Achter in de tuin begon de ondiepe plas,
Waar we elkaar ’s avonds onder takken vonden.

Alles: niet ’t lief, half landelijk, half mondain,
Wankle bekoorlijkheid die zich verliest
In Engeland, ‘k geloofde als gouvernante.

Ik stopte een pijp en peinsde en zei: “Enfin”…
Maar zweeg toen ik haar kamer vond, triest
Als een zo maar gelaten chapelle ardente.

Hie Slauerhoff dit skreaun, doe’t er op de Sweach húsmanne? En hoe soe er him dan field ha dy jûns, nei’t

er wer weromkommen wie fan Jorwert? Yn dat grutte doktershûs, lykas Nijhoff it beskreau yn de Eenzame?

De oogen van den nacht staan voor het raam.
Beneden draven paarden door de straat.
De dingen zijn niet meer dan hunne naam.
Ik ben niet meer dan een ontdaan gelaat.

Het maanlicht zingt mijn bloed tot dansen wakker,
En als ik dans, danst mijn schaduw met mij -
Schaduw, mijn schaduw, mijn eenige makker:
Wij dansen - zie, ik ben niet meer dan gij.

Ik ben een stille man waar God mee speelt,
Zoodat ik 't leven als een waanzin zie -
Maar soms is alles schoon en alles goed:

Ik sta voor 't raam, en hoor een melodie
Die in me dringt en mijn hart bersten doet:
Hoor hoe hiernaast een kind piano speelt –

 Tja, doe bin ik sels achter de piano sitten gong en haw it tekst en meldij jûn.  

 Gerard Rinsma

Vincent van Gogh

‘Starry, starry night’

Boppe Saint Rémy

Heleen Ris Lambers

De frêle faam,

dy’t net werom fûn waard

SLAUERHOFF

1 Ik soe nei de Provence,

mar it waard de Sweach.

Ik woe itselde ljocht sjen,

Mar krige it yn ‘e rêch.

2 Ik soe nei it giele hûs ta,

mar bedarre yn de praktijk

dêr’t de dokter noch fan wist

wêr’t de piip fan Slauerhoff lei.

En ik tocht: hoe kin it sa wêze,

dat dy swalker sûnder rêst,

hjir oanspield wie

yn de bosken fan de Sweach

Dy’t oseanen befearn hie

en nearne wenje koe

as yn syn gedichten

sitten hie op dizze stoel

3 Doe krige ik de fyts

en socht it paad werom,

nei wêr’t de românse

foar hûndert jier begûn;

4 Ik fûn tsjerke en pastorij

en sels it tsjerkepaad,

dat om in ‘frêle’ faam

yn in sonnet ferivige waard.

Refrein:

En ik tocht: hoe kin it sa wêze,

dat ik op dyselde grûn,

like ûnwennich waard

as in ferdwaalde hûn.

Hjir wie it dat hja siet te lêzen

op in bank yn de tún

en hjir dat hy nei al syn reizen

har keamer ferlitten fûn.

5 Koe dy jûn net sliepe,

mar net inkeld om myn rêch

wie it dat ik foar it raam stie

en nei de stjerren seach,

Refrein:

Want ik tocht: hoe kin it sa wêze,

dat ditselde ljocht

foar beiden sa’n treast wie:

Slauerhoff en van Gogh.

Wannear’t de nacht yn swijen

oer see en ierde lei,

dat dizze fiere stippen

beakens wiene op har reis.

6  Ik stimde de snaren

en tokkele in liet:

in sjanson, in fado

oer stjerren…..

boppe seeën fan fertriet.